'
Temat dniaKolejny Konkurs Wielkanocny dla Kół Gospodyń już za nami Gmina DrwiniaKonkurs Wielkanocny Bezpieczeństwo publiczneSzpital w Bochni. Zoperowano pacjenta z ogromnym guzem nowotworowym
Województwo Małopolskie25 LAT POLSKI W NATO

Historia

Historia Grobli jest dość odległa bo liczy ponad 700 lat! W roku 1326 pojawia się pierwsza wzmianka źródłowa o tej miejscowości. Są to rachunki świętopietrza, w których wymienia się „plebana Sebastiana z Grobli”.

Badania archeologiczne prowadzone na terenie Grobli w latach siedemdziesiątych, dowiodły, że osadnictwo na tym terenie istniało jeszcze w okresie prahistorycznym (ok. 375 r. n.e). Odkryto tu liczne zabytki, głównie ceramikę kultury przeworskiej.

W 1902 roku, pewien rolnik z Grobli, podczas jesiennej orki znalazł skarb. Znajdował się on w obszernym, glinianym naczyniu i składał się z wielu monet, ich fragmentów oraz siekanego i lanego srebra. Łącznie znaleziono około tysiąca zabytków. Według miejscowej tradycji, rolnik ów część skarbu darował krewnym i bliskim znajomym. Pozostałą część sprzedał do Muzeum Narodowego w Krakowie, gdzie występuje pod nazwą „srebrny skarb z Grobli”. Składa się on łącznie z 723 zabytków, w tym 657 całych i 30 połamanych, polskich monet oraz 23 obcych. W śród nich: 13 denarów niemieckich, 8 węgierskich, 3 czeskie. Pod względem chronologicznym najpóźniejszy jest denar czeski z lat 1087-1089, zatem najwcześniej w tym okresie skarb mógł zostać zakopany. Polskie monety pochodzą przeważnie z pierwszej połowy XI wieku.

W okresie wczesnego średniowiecza w XI- XIII wieku na terenie dzisiejszej wsi istniał mały zespół osadniczy ograniczony od południa Puszczą Niepołomicką, a od północy Wisłą. W dokumencie z 1276 roku występuje nazwa Górka, która obecnie jest częścią wsi Grobla.

Z różnych źródłowych przesłanek wynika, że w okresie wczesnego średniowiecza Grobla leżała nie na prawym, jak obecnie, lecz na lewym brzegu Wisły. Teorię tę potwierdzają badania geologiczne dwóch pagórów meandrowych z terenu Grobli - Górki i Skały, które mają identyczną budowę geologiczną z Wysoczyzną Proszowicką po lewej stronie Wisły. Stanowiły więc kiedyś integralną całość. Innym dowodem jest układ starorzeczy (wiślisk), które licznie występują na teranie wsi, ich obecność świadczy o przesuwaniu się koryta Wisły w kierunku północnym.

Znana ze źródeł od 1217 roku kasztelania brzeska miała swoją siedzibę na terenie dzisiejszej Grobli, prawdopodobnie na wzgórzu Skała. Jest to założenie hipotetyczne ponieważ nie ma jednoznacznych dowodów. Faktem jest, że Skała to najwyższe wzniesienie na tym terenie i z pewnością stanowiło najlepszy punkt do założeni siedziby kasztelana i grodu obronnego.

Historyk Bartosz Paprocki, pod koniec XVI wieku pozostawił wzmiankę, że "Rycerz Wojsław fortalicję czyli groblę na brzegu Wisły założył i tam prebendę św. Jana ustanowił i wyposażył”. Ów rycerz Wojsław, rzeczywiście żył w tym czasie i około XII wieku był współzałożycielem klasztoru Norbertanów w Brzesku, a zatem mógł być założycielem wspomnianego grodu i kościoła na Skale w Grobli.

Kolejne, ostatnie wzmianki o kościele w Grobli z tego okresu, pochodzą z lat 1328 i 1407. W 1445 roku po raz ostatni wspomniana jest też kasztelania brzeska. Nie są znane przyczyny zaginięcia grodu i kasztelanii, można jednak przypuszczać, że jakiś kataklizm spowodował zniszczenie - powódź, pożar, lub napad. Następny kościół w Grobli powstanie dopiero za 500 lat! Na początku XX wieku.

Do tej pory Grobla należała do parafii w Mikluszowicach. Z inicjatywy biskupa tarnowskiego, Leona Wałęgi, który powiedział: „niechże ten nadwiślański ludek ma wreszcie swoją parafię”, jesienią 1904 roku na gminnym błoniu stanęła prowizoryczna kaplica, plebania i budynki gospodarcze. W latach 1906-1909 wybudowano kościół. Samodzielna parafia w Grobli została erygowana w 1909 roku, a pierwszym proboszczem został ksiądz Julian Lesiak. Z dóbr gminnych wydzielono również grunt na cmentarz.

Za panowania króla Kazimierza Wielkiego, w dokumencie z roku 1365 Grobla wymieniona jest jako wieś królewska (królewszczyzna) wchodząca w skład podrzęctwa niepołomickiego. Status królewszczyzny wieś zachowała również za panowania Jagiellonów. Potwierdza to dokument lustracyjny z 1564 roku, w którym jest mowa o 4 kmieciach grobelskich, którzy mieli powinność „ wodzić psy podczas polowań króla”. Fakt ten czyni prawdopodobnym podanie, które zachowało się w pamięci Groblan, iż istniała tu niegdyś królewska psiarnia łowiecka. Do dziś występuje terenowa nazwa – Psarka, a dotyczy obecnej wsi Ispina, nazywanej do XIX w Psarką.

Królewszczyzną Grobla pozostała do pierwszego rozbioru Polski w 1772 roku. Rok później przejął ją rząd austriacki i wraz z innymi dobrami koronnymi weszła w skład rządowego dominium niepołomickiego. Rząd Habsburgów, przejmując dobra królewskie, bardzo szybko chciał je spieniężyć. Odbywało się to najczęściej drogą licytacji publicznej. Grobla nie została sprzedana i pozostała wsią kameralną we władaniu państwa, bezpośrednio podlegając kameralnemu urzędowi gospodarczemu w Niepołomicach.

Status społeczny mieszkańców wsi wyznaczała ilość posiadanej ziemi. Czynnik ten dzielił mieszkańców na trzy kategorie: kmieci – którzy posiadali najwięcej ziemi pod uprawę, półrolników i zagrodników. Ci ostatni byli najubożsi bo nie posiadali ziemi wcale. Zajmowali się różnymi pracami dorywczymi. Najmowali się do pracy u kmieci, albo kłusowali w pobliskiej Puszczy Niepołomickiej lub też byli hodowcami bobrów. Odrębną grupę stanowili flisacy, chociaż w czasach austriackich spław wiślany zmalał, a skomplikowana polityka celna (Wisła stanowiła granicę z zaborem rosyjskim) powodowała odradzanie się przemytu, którego najsurowsze represje nie złamały.

Kmiecie i półrolnicy uprawiali metodami tradycyjnymi trzy podstawowe gatunki zbóż: żyto (rży), pszenicę (pszone), owies, rzadziej proso (bru). Z jarzyn masowo stosowano kapustę i marchew.

Na przełomie XVIII i XIX wieku upowszechniła się uprawa ziemniaka. W Grobli, uprawa tej „życiodajnej” rośliny, przyjmowała się słabo z uwagi na podmokły teren, liczne podtopienia w czasie wiosennych roztopów i powodzie. Uprawiali ziemniaki jedynie kmiecie, którzy mieszkali w pobliżu Skały i Górki. Blisko swoich domostw posiadali najurodzajniejszą, lessową ziemię, położoną na najwyższym terenie i podtopienia im nie zagrażały, a nawet mniejsza powódź.

Nieregulowana, kapryśna Wisła wylewała często i nieraz była przyczyną katastrof. W latach 1844 - 1845 Grobla wraz z okolicznymi wsiami uległa całkowitemu zniszczeniu. Kolejne powodzie, w latach: 1874, 1884 i 1903, rozmiarami przerosły wszystkie poprzednie doświadczenia. Ta, z roku 1884, zwana „ świętojańską” zalała pola z uprawami, zniszczyła domostwa. Jednak największych spustoszeń dokonała ta, z 1903 roku. Swym zasięgiem objęła cały teren Powiśla - od Uścia Solnego po Niepołomice. Szerokość wylewu dochodziła do 4 kilometrów szerokości i 4 - 5 metrów głębokości. Straty materialne były ogromne, ludzie z Grobli ratując życie schronili się, jak przy każdej powodzi, razem z inwentarzem na Skale i na Górce. Dzięki tym wniesieniom przetrwali kataklizmy powodziowe. Te kataklizmy skłoniły rząd austriacki do regulacji Wisły i budowy systemów zabezpieczających teren przed wylewami. Inwestycję rozpoczęto jeszcze w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku. Równocześnie prowadzone były prace melioracyjne na gruntach ornych, a zwłaszcza na łąkach. To przedsięwzięcie przyczyniło się do powiększenia areału rolnego i zmniejszyło ryzyko powodzi, ale go nie zlikwidowało. W 1925 roku Wisła znów przypomni swoją moc.

Jest rzeczą niezwykle ciekawą, jakie siły trzymały ludzi na tak niepewnym terenie? O tym, że Grobla była wsią, jak na owe czasy dużą, świadczy fakt zorganizowania tutaj w roku 1821 szkoły trywialnej, co w hierarchii szkolnictwa oznaczało wyższy stopień organizacyjny. Patronował tej szkole Zarząd Dóbr Rządowych w Niepołomicach oraz proboszcz z Mikluszowic. Była to szkoła jedno lub dwuklasowa nastawiona jedynie na nauczanie religii, czytania, pisania i rachunków. Nowy etap szkolnictwa elementarnego, zwanego powszechnie ludowym, otwiera ustawa z roku 1873. Jest to czas autonomii galicyjskiej, a więc o charakterze szkoły i języku wykładowym decyduje ten, kto utrzymuje placówkę oświatową. W przypadku szkoły Grobli była to gmina wiejska.

Na początku XX wieku w 1913 roku w Grobli istniała już szkoła czteroklasowa. Był to najwyższy poziom organizacyjny wśród wiejskich szkół powiatu bocheńskiego. Została usytuowana na Skale, ponieważ grunt pod szkołę przekazali nieodpłatnie kmiecie, którzy tu właśnie mieszkali. W budynku szkolnym, oprócz sal lekcyjnych mieściło się mieszkanie dla nauczyciela, a poza szkołą, budynki gospodarcze i działki rolne.

Wprowadzenie przez władze austriackie przymusu szkolnego, podniesienie poziomu nauczania, a także wzrost świadomości społecznej wśród ludności, to bez wątpienia czynniki dodatnio wpływające na zmianę stosunku do oświaty elementarnej. Powstaje tu także wypożyczalnia książek Towarzystwa Szkoły Ludowej, którą umieszczono w Domu Gminnym. Księgozbiór liczył 27 książek.

Reforma administracyjna rządu wiedeńskiego z roku 1866 spowodowała, że Grobla stała się administracyjną gminą, miała własny zarząd i wójta i taką pozostała do wybuchu I wojny światowej 1914 roku. W pierwszych miesiącach wojny, po niepowodzeniach wojsk austriackich Grobla, tak jak i cały powiat bocheński, znalazła się pod okupacja rosyjską. W okolicach wsi, jesienią 1914 roku wrogie odziały rozegrały kilka potyczek, w wyniku których zginęło kilkunastu żołnierzy austriackich i rosyjskich. Zostali pochowani we wspólnej mogile, na cmentarzu parafialnym w Grobli. Nad mogiłą stoi stary, maltański krzyż. W tradycję szkoły wpisano opiekę nad mogiłą, która kultywowana jest do dziś.

Tragedia wojny dotknęła również mieszkańców wsi bezpośrednio ponieważ mężczyzn rekrutowano do wojska austriackiego. Wielu poległo na obcej ziemi, wielu wzięto do niewoli rosyjskiej, z której już nigdy nie powrócili, albo wrócili po wielu latach okaleczeni na duszy i ciele.

Po odzyskaniu niepodległości, Grobla znalazła się w granicach powiatu bocheńskiego i w województwie krakowskim, samodzielną gminą wiejską pozostała do 1934 roku. Kolejną reformę administracyjną przeprowadziło Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, w myśl której wprowadzono zbiorowe gminy wiejskie. Grobla weszła w skład gminy Uście Solne.

Problemy z jakimi borykało się młode państwo polskie dotykały wielu dziedzin życia, ale najdotkliwiej wieś galicyjska odczuła głęboki kryzys ekonomiczny. Olbrzymie rozdrobnienie ziemi, podzielonej na zagony i zagonki brak przemysłu i bezrobocie, a przy tym duży przyrost naturalny powodowały narastającą biedę. Te zjawiska stały się powodem masowej emigracji do Europy Zachodniej „ za chlebem”. Z Grobli najliczniej wyjeżdżano do Francji. Wiele małżeństw pozostawiało karłowate gospodarstwa, z których trudno było wyżywić rodzinę, małe dzieci pod opieką krewnych i wyruszało spełnić marzenia o dostatku. Niektórzy wrócili dopiero po II wojnie światowej, a inni wcale.

W latach 1921 - 1931 liczba ludności Grobli wynosiła odpowiednio: 1860, 1663 mieszkańców, przy ogólnej powierzchni wsi 30,8 km2. Budynki mieszkalne zamykały się liczbami: 334 w roku 1921 i 342 w 1931. Użytki rolne w 1921 wynosiły 10,01 km2, w tym 7,28 km2 ziemi ornej. Dane te wykazują jak duże rozdrobnienie gospodarcze występowało w tej wsi.

Po wybuchu II wojny światowej i w okresie okupacji hitlerowskiej powiat bocheński przestał istnieć jako samodzielna jednostka administracyjna. Po utworzeniu Generalnej Guberni został włączony w skład dystryktu krakowskiego. Gminy wiejskie pozostawiono bez zmian i Grobla została w gminie Uście Solne.

W czasie okupacji mieszkańcy Grobli, podobnie jak reszta kraju, poddawani byli różnym działaniom represyjnym - kontyngentom, zesłaniem na przymusowe roboty w głąb III Rzeszy, różnym przymusowym pracom na terenie. Po utworzeniu getta żydowskiego w Bochni w roku 1940, kilka rodzin żydowskich z Grobli zostało wywiezionych. Działał również ruch oporu, w formie zorganizowanej – odziały BCH i AK, a także w niezorganizowanej. Ta ostatnia polegała między innymi na udzielaniu pomocy Żydom. Znany jest przykład rodziny Wilkoszów z Grobli, która przez całą okupację dawała schronienie pięcioosobowej rodzinie żydowskiej. Dzięki heroizmowi tych ludzi i niebagatelnej postawie wtajemniczonych sąsiadów rodzina żydowska ocalała. Po wojnie wyjechali do Izraela. Za odwagę, córka, nieżyjącej już B. Wilkosz, odebrała medal „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.

Po wyzwoleniu, w 1945 podział administracyjny kraju powrócił do stanu sprzed 1939 roku. Grobla ponownie należała do powiatu bocheńskiego, województwa krakowskiego i gminy Uście Solne. Taki podział administracyjny utrzymał się do reformy administracyjnej w roku 1973.

Pierwsze reformy gospodarcze nowej władzy ludowej, zwłaszcza reforma rolna z 1944 roku nie zmieniły stanu posiadania ziemi grobelskich chłopów, ponieważ wieś nie leżała w dobrach prywatnych. Natomiast druga – uprzemysłowienie kraju, dla małorolnych mieszkańców Grobli miała ogromne znaczenie. Budowa Nowej Huty pod Krakowem dała możliwość zatrudnienia wszystkim, którzy tylko wyrazili taką wolę. Groblanie masowo wyjeżdżają na zarobek. Nawet ci, z wielomorgowych gospodarstw, bo nowa władza działa na zasadzie „kijka i marchewki”, daje chłopom pracę w przemyśle, ale wprowadza równocześnie obowiązkowe dostawy żywca, zboża, mleka w ilości odpowiedniej do posiadanej ziemi. Szczególnie surowo byli traktowani właściciele większych gospodarstw – kułaki, jak ich nazywano. Środki „perswazji” były różne, do kary więzienia włącznie.

Rok 1962 jest dla Grobli szczególny. Odkryto tu duże złoża ropy naftowej i powstały liczne szyby naftowe, a wkrótce kopalnia ropy. Ta inwestycja dawała możliwość pracy w miejscu zamieszkania. Sytuacja finansowa Groblan uległa radykalnej poprawie. Jak podają statystyki, wydobycie ropy naftowej w Grobli w latach sześćdziesiątych, stanowiło 1/3 produkcji krajowej tego surowca.

Próby kolektywizacji rolnictwa, prowadzone na szeroką skalę przez władzę ludową w Polsce, w Grobli również nie powiodły się. Nie udało się zlikwidować prywatnej własności ziemi, ale wprowadzono nową nazwę - gospodarstwa indywidualne i rolnicy indywidualni.

Ponieważ rolnicy jednocześnie pracowali w przemyśle naftowym i uprawiali ziemię zmienił się ich status społeczny – byli chłopo-robotnikami. W rubryce pochodzenie społeczne wpisywano: robotniczo-chłopskie.

Metody upraw ziemi długo jeszcze pozostaną tradycyjne. Mechanizacja rolnicza daleko odbiega od reszty kraju. Sytuacja poprawia się nieco po zorganizowaniu we wsi Kółka Rolniczego, a także po przeprowadzeniu elektryfikacji wsi w roku 1963.

Pod koniec lat 50-tych rozpowszechniła się uprawa tytoniu, która w tamtym czasie okazała się bardzo opłacalna. Dzięki tej uprawie wieś powoli wychodziła z biedy.

Dwie powodzie, które nawiedziły Groblę w latach 1970 i 1972 zmieniły niemal całkowicie krajobraz wsi. Drewniane chałupy budowane na zrąb i kryte strzechą, zniknęły całkowicie. W ich miejsce powstały domy murowane, wysokie (w obawie przed powodzią), podobnie budynki gospodarcze.

Opracowała: Maria Kluba


Zobacz również:
Historia Orkiestry Dętej GROBLA
Historia Kapeli Ludowej GROBLANIE
Historia BiOAK GROBLA
Historia OSP GROBLA
Historia LKS Wisła GROBLA

Reklama

Pogoda

pogoda

Ankieta

Brak przeprowadzanych ankiet.